องค์ประกอบของสปา

องค์ประกอบของสปาเพื่อสุขภาพและความงาม

"The International Spa Association" ( ISPA ) ได้ให้คำนิยามของ "องค์ประกอบของสปาเพื่อสุขภาพและความงาม" ควรประกอบไปด้วยปัจจัยสำคัญ 10 ประการ ได้แก่

1. น้ำ (Water) สามารถนำไปใช้ได้หลายรูปแบบทั้งภายในและภายนอกสปา โดยนำมาเป็นส่วนประกอบในการบริการและการตกแต่งสถานที่

2. การบำรุง (Nourishment) เช่น อาหารสุขภาพ เครื่องดื่มสมุนไพร

3. การเคลื่อนไหวและการออกกำลังกาย (Movement, Exercise & Fitness) การเคลื่อนไหวในท่าทางที่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่าง ๆกัน สร้างความกระปรี้กระเปร่า เพิ่มพลังงาน เช่น การออกกำลังกายแบบต่างๆ การผ่อนคลายกล้ามเนื้อxml:namespace prefix = o />

4. การนวด (Touch and Massage) ซึ่งถือได้ว่าเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่สำคัญ การนวดการสัมผัสที่สื่อสารความรู้สึกต่าง ๆ ให้ความรู้สึกที่อบอุ่นผ่อนคลาย และบำบัดอาการปวดเมื่อย

5. การบำบัดร่างกาย จิตใจ และจิตวิญญาณ (Body, Mind & Spirit) กิจกรรมสุขภาพที่บูรณาการระหว่างความสำพันธ์ที่สอดคล้องกันระหว่างกาย ความคิด จิตใจและจิตวิญญาณกับสภาพแวดล้อม

6. ศาสตร์ด้านความงาม (Aesthetics) การบำรุงรักษาความงามกับกระบวนการที่ใช้ผลิตภัณฑ์พืชพรรณธรรมชาติ สมุนไพรต่างๆ ที่มีผลกับร่างกายมนุษย์

7. สถานที่ตั้ง (Environment) ประกอบไปด้วยสภาพแวดล้อมที่ดี สภาพภูมิอากาศที่เหมาะสม การออกแบบตกแต่งรูปแบบบรรยากาศดี ให้ความรู้สึกผ่อนคลาย

8. การแสดงออกถึงศิลปวัฒนธรรม (Art, Culture & Social) เป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ที่สร้างความสุนทรีย์และประทับใจในเวลาที่ได้พักผ่อน และมีสังคมที่ดีกับมิตรสหาย

9. เวลา และจังหวะของชีวิต (Time, Space, Rhythms) ตระหนักถึงการใช้เวลาและจังหวะชีวิตที่ได้ดูแลสุขภาพให้แก่ตนเอง มีเวลาปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ดีต่อสุขภาพโดยสอดคล้องกับวงจรธรรมชาติ

10.ระบบการบริหารจัดการที่ดี (Management and Operation System) มีการบริหารงานอย่างเป็นระบบ

"สปาเพื่อสุขภาพ" คือ การประกอบกิจการที่ให้การดูแลและเสริมสร้างสุขภาพ โดยประกอบไปด้วยบริการหลัก และบริการเสริมประเภทต่าง ๆ บริการหลักประกอบด้วย การนวดเพื่อสุขภาพและการใช้น้ำเพื่อสุขภาพ บริการเสริม คือ กิจกรรมต่างๆ ที่ควรจัดให้มีอยู่ในเมนู เพื่อเป็นการดึงดูดให้ลูกค้าสนใจให้มาใช้บริการบ่อยขึ้นและมีความหลากหลายในสปามากชึ้น ตัวอย่างของกิจกรรมต่าง ๆ เช่น

• การออกกำลังกาย

• การทำสมาธิและโยคะ

• การอบเพื่อสุขภาพ

• การแพทย์ทางเลือก

• โภชนบำบัดและการควบคุมอาหาร

การออกกำลังกายเพื่อสุขภาพ

• แอโรบิค (Aerobic) คือ การออกกำลังกายเพื่อเผาผลาญไขมันในร่างกายโดยการใช้งานกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ ประโยชน์ของการเต้นแอโรบิคจะช่วยเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ 50-90%

• ฟิตบอล (Fit Ball) ฟิตบอลเป็นการออกกำลังกายที่จะช่วยเน้นการบริหารส่วนบนร่างกาย ตั้งแต่ไหล่ หน้าท้อง แผ่นหลังไปจนถึงต้นขา สะโพก และบั้นท้าย การควบคุมแรงดีดกลับของลูกบอลขณะเล่นจะช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้อ เพิ่มประสิทธิภาพการทรงตัว และการทำงานของอวัยวะแต่ละส่วนให้สัมพันธ์กัน

• ชิบอล (Chi Ball) ประโยชน์ของชิบอล ช่วยปรับสมดุลและเพิ่มพลังให้แก่ร่างกาย จิตใจ และวิญญาณ ช่วยให้พลังไหลผ่านส่วนต่างๆ ของร่างกาย ปรับสมดุลอย่างช้าๆ พร้อมกับทำให้รู้สึกสงบและผ่อนคลาย และช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับกล้ามเนื้อบริเวณซี่โครงและกระบังลม ช่วยลดน้ำหนัก กระชับส่วนบริเวณบั้นเอว และสะโพก

• ฟิตเนส (Fitness/Gym) คือวิธีทดสอบความยืดหยุ่น และความแข็งแรงของร่างกาย เป็นโปรแกรมการออกกำลังกายเพื่อปรับปรุงรูปร่าง ลดไขมัน กระชับรูปทรง หรือเสริมสร้างกล้ามเนื้อ

• การชกมวย (Boxing) เป็นศิลปะการออกกำลังกายแบบไทยๆ ที่เผาผลาญแคลอรี่ ได้มากที่สุดประเภทหนึ่ง และยังเป็นการเรียนรู้ในศิลปะป้องกันตัวอีกแขนงหนึ่งด้วย

• ฟิลาทิส (Pilates) หลักการเล่น ฟิลาทิส จะเน้นการออกกำลังกายกล้ามเนื้อให้ยืดหยุ่น กระชับ และแข็งแกร่ง เป็นการผสมผสานการสร้างพลังให้แก่ร่างกายกับการมอบความสงบคืนสู่จิตใจ ช่วยให้กล้ามเนื้อกระชับสวยงามแบบนักเต้นรำ และมีบุคคลิกท่วงท่างดงามเป็นการออกกำลังกายแนวใหม่ที่นิยมในหมู่ดาราอย่าง มาดอนน่า และซาราห์ เจสซิก้า ปาร์คเกอร์ หากเล่นต่อเนื่องครึ่งชั่วโมงเป็นประจำ จะช่วยให้หลอดเลือดหัวใจ ปอด และกระดูกสันหลังแข็งแรง

• ไทชิ (Tai Chi) เป็นศิลปะการต่อสู้แบบจีน โดยฝึกความสัมพันธ์ระหว่างการหายใจลึกๆ กับการเคลื่อนไหวท่วงท่าของร่างกายช้าๆ ให้เป็นการทำงานประสานกันระหว่างกายกับจิต

• กีฬาประเภทต่าง ๆ (Sport)

การทำสมาธิและโยคะ

•           การนั่งสมาธิ (Meditation) คือการฝึกปฏิบัติทางด้านจิตใจ โดยสามารถฝึกได้หลากหลายวิธี เช่นกำหนดลมหายใจ การเดินจงกลม การทำจิตให้ว่าง ประโยชน์คือ ช่วยลดความเครียด และคลายความอ่อนล้า อีกทั้งยังส่งเสริมสุขภาพให้ทั่วทั้งร่างกาย

•           ชิกง (Qi Jong) ศาสตร์การแพทย์ในการรักษาแบบจีน ซึ่งรวมเอาการเคลื่อนไหวและการฝึกหายใจไว้ด้วยกัน เพื่อช่วยเพิ่มความแข็งแรงให้กับร่างกายและจิตใจ และหากมีการฝึกอย่างต่อเนื่องในระดับหนึ่งจะสามารถช่วยบำบัดโรคได้

•           เรกิ (Reiki) หมายถึง การใช้พลังภายในร่างกายไหลผ่านฝ่ามือและถ่ายทอดสู่อวัยวะอื่นๆ เป็นเทคนิคแบบญี่ปุ่น ช่วนในการผ่อนคลาย และการไหลเวียนพลังงานภายในร่างกาย ประโยชน์คือ ทำให้จิตใจสงบ และช่วยฟื้นฟูสถาพร่างกายได้ดี

•           โยคะ (Yoka) เป็นศาสตร์ของฮินดูโบราณ ซึ่งประกอบไปด้วย การกำหนดลมหายใจ การยืดและเหยียดอวัยวะส่วนต่างๆ ของร่างกาย โดยมีท่าทางต่างๆที่ช่วยในการเพิ่มการไหลเวียน เพิ่มความยืดหยุ่น และความแข็งแรงของร่างกาย โดยยึดหลักความสมดุลกันระหว่างร่างกาบและจิตใจ

การอบเพื่อสุขภาพ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่

•           การอบเซาวน่า

ห้องซาวน่าจะมีลักษณะเหมือนกระท่อมที่ทำด้วยไม้สนเป็นท่อน ๆ หรือเป็นแผลงที่ซ้อนกันโดยมีเส้นใยแก้วใช้เป็นตัวฉนวน เพื่อป้องกันความร้อนไม่ให้ออกไปนอกห้อง และช่วยรักษาอากาศร้อนในห้องให้แห้งอยู่ตลอดเวลา ภายในห้องจะมีชั้นต่างระดับที่ทำด้วยไม้สนสำหรับนั่งพักขณะอยู่ในห้องซาวน่า จะให้ความร้อนแบบแห้ง โดยไม้สนจะช่วยดูดจับความหนาแน่นที่เกิดจากความร้อนในห้หองซาวน่า ในห้องซาวน่าจะมีถังใส่น้ำไว่เพื่อใช้ราดก้อนหินที่อยู่บนเตา ซึ่งทำให้เกิดเป็นไอน้ำ อุณหภูมิของซาวน่าอยู่ระหว่าง 50-80 เซนเซียส

•           การอบไอน้ำ

การอบไอน้ำจะให้ความร้อนแบบเปียก อุณหภูมิสูงสุดของทรีทเม้นท์อบไอน้ำ คือ 45 องสาเซนเซียส ความชื้นสัมพัทธ์มีค่าประมาณ 92-97 %

การอบไอน้ำแบ่งได้ 2 แบบ

แบบตู้อบไอน้ำ (Steam Cabinets)

เป็นลักษณะของตู้อบไอน้ำที่ออกแบบมาให้ลูกค้าเข้าไปนั่งได้เพียงคนเดียว และโผล่ส่วนของศีรษะออกมาข้างนอก

แบบห้องอบไอน้ำ (Steam Room)

ห้องอบไอน้ำที่เหมาะสำหรับการให้บริการลูกค้าหลายๆ คนในเวลาเดียวกัน ทรีทเม้นท์ที่ได้รับความนิยมมาก ระยะเวลาในการที่ห้องอบไอน้ำจะร้อนจนได้ที่ขึ้นอยู่กับขนาดของห้อง มีทั้งขนาดเล็กสำหรับลูกค้าคนเดียว ไปจนถึงขนาดใหญ่ที่บรรจุลูกค้าได้มากกว่า 10 คน

การแพทย์ทางเลือก

การแพทย์ทางเลือกหมายถึง การรักษาโรคหรือความเจ็บป่วยด้วยวิธีการอื่น ที่มีขั้นตอนการปฏิบัตินอกเหนือไปจากการรักษาที่ได้รับการยอมรับในวงการวิทยาศาสตร์การแพทย์ วิธีที่รู้จักกันโดนทั่วไปได้แก่ การฝังเข็ม การบำบัดด้วยน้ำมันหอมระเหย การสะกดจิต ฯลฯ

•           การฝังเข็ม

วิธีการรักษารูปแบบหนึ่งของจีนโดยการใช้พลังงานภายในร่างกายรักษาตนเอง การฝังเข็มจะใช้เข็มที่สะอาดเล่มเล็กๆ หลายๆ เข็มฝังลงไปที่ผิวหนังตามจุดสะท้อนต่างๆ ทั่วร่างกาย

•           การบำบัดด้วยน้ำมันหอมระเหย

การนำน้ำมันหอมระเหยที่สกัดได้จากพืชแล้วนำมาปรุงแต่งเป็นยารักษาโรค เป็นสมุนไพรเพื่อสุขภาพ และช่วยบำบัดทางอารมณ์

•           การสะกดจิต

การผสมผสานระหว่างจิตวิทยา จิตเวชศาสตร์ สรีรศาสตร์ หรือ สาธารณะสุขศาสตร์ และวิชาแพทย์ศาสตร์เข้าด้วยกัน

ประโยขน์ของการสะกดจิตมีหลายด้าน เช่น

1.         ด้านสุขภาพความงาม เช่น ลดความอ้วน

2.         ด้านการศึกษา ทำให้สมาธิดีขึ้น เพิ่มความจำและความสามารถในเชิงกีฬา

3.         ขจัดนิสัยที่ไม่ดี เช่น ติดบุหรี่ เป็นโรคพิษสุราเรื้อรัง เป็นต้น

4.         แก้ปัญหาสมองอันเกี่ยวกับจิตใจ เช่น นอนไม่หลับ คิดมาก เส้นประสาทตึงเครียด

โภชนบำบัดและการควบคุมอาหาร อาหารสำหรับสปาส่วนใหญ่เน้นไปที่อาหารไม่มีไขมัน โคเลสเตอรอลต่ำ รสชาติออกไปทางจืดหรือหวานเล็กน้อย ไม่เค็ม แต่อร่อย เมนูอาหารในสปาจะต้องปรับปรุง คิดค้นอาหารที่ง่ายต่อการย่อยแต่ให้พลังงานเพียงพอและบำรุงร่างกาย ผิวพรรณ ให้มีสุขภาพที่ดี อาหารสปาส่วนใหญ่จะแสดงปริมาณของแคลอรี่ โปรตีน คาร์โบไฮเดรต และไขมันของอาหารไว้ชัดเจน วัตถุดิบที่นำมาใช้โดยส่วนใหญ่นิยมใช้สมุนไพรและผักที่ปลูกเอง

การนวด (Massage Therapy)

•           นวดไทยธาราลัย (Talalai Thai massage)

ด้วยเทคนิคการนวดไทยที่ถูกวิธีจะช่วยทำให้เกิดผลที่ดี ทำให้เลือดลมแล่นไปตามเส้นต่างๆ ในร่างกายคลายเส้น ไม่ทำให้เกิดอาการเจ็บ

•           นวดอโรมา (Aroma Massage)

การใช้น้ำมันนวดที่มีส่วนสำคัญของน้ำมันหอมระเหย ผสานด้วยเทคนิคการนวดเฉพาะอย่างที่ช่วยสร้างความสุนทรีย์ทางอารมณ์มีกลิ่นหอมติดผิวกายทำให้ผิวกายนุ่มนวลและลดความเมื่อยล้า แก้ปวดเมื่อยตามส่วนต่างๆของร่างกาย

•           นวดสวีดิช (Swedish Massage)

การนวดสวีดิชก็เป็นอีกหนึ่งวิธีที่ช่วยผ่อนคลายร่างกาย และกล้ามเนื้อ โดยการนวดไปตามทิศทางของระบบการหมุนเวียนโลหิตไปสู่หัวใจและได้นำมาประยุกต์ใช้ร่วมกับการกดจุด การดัด การยืด เพื่อเป็นการคลายกล้ามเนื้อ เพิ่มปริมาณออกซิเจนในกระแสเลือดและขับของเสียออกจากร่างกาย ทำให้ผู้ถูกนวดรู้สึกผ่อนคลายในขณะนวด

•           นวดกดจุดสะท้อนฝ่าเท้า (Foot Reflexology Massage)

การนวดกดจุดฝ่าเท้าโดยใช้นิ้ว หรือไม้นวดกดจุดกระตุ้นฝ่าเท้า รวมถึงหลังเท้าและเท้า ซึ่งสะท้อนไปยังอวัยวะต่างๆ ของร่างกาย เป็นการปรับสมดุลของระบบการทำงานภายในร่างกาย ช่วยส่งเสริมการไหลเวียนโลหิตบริเวณเท้า สร้างความสบายและผ่อนคลาย ความเมื่อยล้าทั้งระบบ

•           นวดสปอร์ต (Sport Massage)

เป็นการนวดประยุกต์โดยใช้น้ำมันเข้ามาเสริมหรือบำบัด เป็นการนวดหนักโดยการใช้ศอกรีดเส้นที่ใช้ความแรงและล้ำลึกกว่าการนวดประเภทอื่น เป็นที่นิยมมากสำหรับนักกีฬา และผู้ที่ชื่นชอบการนวดแบบหนักๆ เพื่อลดอาการปวดเมื่อย และให้ความผ่อนคลายยิ่งขึ้น

•           นวดหินร้อน (Hot Stone Massage)

เป็นการนวดโดยการประยุกต์ใช้น้ำมันเข้ามาเสริมในการนวดควบคู่กับหิน การนวดหินร้อนเป็นการนวดที่ผ่อนคลายเพราะน้ำหนักที่ลงสัมผัสจะสม่ำเสมอหนักแน่นและเท่ากัน

•           นวดหน้า (Facial Massage)

การนวดหน้าเป็นการช่วยบำบัดอาการตึงเครียดและการเกร็งของกล้ามเนื้อบนใบหน้า จึงช่วยลดปัญหาความเครียดได้ในระดับหนึ่ง อีกทั้งยังช่วยกระตุ้นระบบการไหลเวียนโลหิตและน้ำเหลืองบนใบหน้า ส่งผลให้กล้ามเนื้อใบหน้าเต่งตึง ผิวหนังมีความยืดหยุ่นที่ดีไม่หย่อนยานช่วยชะลอการเกิดริ้วรอยย่น   รอยตีนกาบนใบหน้า นอกจากนี้การนวดหน้ายังทำให้ผิวฟื้นคืนความชุ่มชื้นเปล่งปลั่งได้อย่างรวดเร็ว เพื่อกระตุ้นให้ผิวตื่นตัว ฟิตกระชับอยู่เสมอ เสมือนหนึ่งว่าได้พาผิวไปออกกำลังกาย

•          นวดบาหลี (Balil Massage)

เป็นการนวดด้วยการรีดเส้น นวดหนัก กดลึกลงไปจนถึงเนื้อเยื่อของกล้ามเนื้อ เพื่อคลายกล้ามเนื้อ และทุเลาความเมื่อยล้าของร่างกาย ซึ่งเกิดจากความเครียด ความเหนื่อยล้า ท่วงท่าของเทอราปิสจะอ่อนโยนสวยงาม

•           นวดประคบสมุนไพร (Thai herbal Massage bag)

ลูกประคบสมุนไพรบดละเอียดด้วยส่วนผสมของไพล มะกรูด ตะไคร้ ใบมะขามและการบูร ส่วนผสมทั้งหมดช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิต บรรเทาอาการเจ็บปวดและเมื่อยล้าของกล้ามเนื้อ กลิ่นหอมของสมุนไพร ช่วยให้เกิดการผ่อนคลายความเครียดได้เป็นอย่างดี

•           การขัดผิวด้วยเกลือ (Salt Glow)

การขัดผิวเป็นวิธีที่ช่วยให้ผิวสะอาด เกลี้ยงเกลารักษาความชุ่มชื้นของผิวให้คงอยู่ ทำให้ผิวเปล่งปลั่งเป็นสีชมพูและนุ่มนวล

•           การพอกบำรุงตัวด้วยผลไม้ (Polamai Thai Wrap)

การพอกตัวด้วยผลไม้ไทยที่อุดมด้วยวิตามินและเอนไซม์ ช่วยให้ผิวขาวสดใส เปล่งปลั่ง

•           การพอกบำรุงตัวด้วยสมุนไพร (Thai Herbal Wrap)

ด้วยเทคนิคการห่อตัว และคุณสมบัติจากสมุนไพรธรรมชาติ มีประโยชน์ช่วยขจัดเซลล์ผิวที่เสื่อมสภาพอีกทั้งยังช่วยบำรุงผิวให้ชุ่มชื้น แข้งแรง

•           การพอกตัวด้วยโคลน (Mud Wrap)

เป็นการนำเอาคุณสมบัติของโคลนซึ่งมีที่มาจากหลายประเทศ เช่น Dead Sea, Romania หรือ ภูโคลนในประเทศไทย น่ำมาขัดและพอกผิว ช่วยขจัดเซลล์ผิวให้ใหม่อยู่เสมอ ทำให้ผิวนุ่มนวล

♦เรียบเรียงบทความ "องค์ประกอบของสปาเพื่อสุขภาพ"

โดยกองบรรณาธิการ